ANNE VEYA BABASI HAPİSTE OLAN ÇOCUĞA BU DURUM NASIL AÇIKLANIR?

ANNE VEYA BABASI HAPİSTE OLAN ÇOCUĞA BU DURUM NASIL AÇIKLANIR?
 SORU:

5 ve 8 yaşında iki çocuğu ile birlikte yaşayan tanıdığım bir anne var. Babaları 9 yıla mahkûm oldu ve 2,5 yıldır tutuklu. Anne için yakalama ve gözaltı kararı var. Şu an anne çocukları ile beraber uygun bir yerde. Anne çocuklarına bu durumu nasıl izah etmeli? Neler tavsiye edersiniz?

 CEVAP:
Anne ya da babanın veya her ikisinin de tutuklanması, özellikle 7 yaş ve altındaki çocukların ruh sağlığını daha da olumsuz etkiler.
Literatür (Psikoloji alanında yazılmış kitap, dergi, makale vb.) diyor ki, bir çocuğun ebeveynleri tutuklandığında, “çocuğum senin annen baban bir hata yaptı ve yanlış yapan insanlar, bir müddet bu yanlışlarını düşünmesi için hapse atılır, hapis kötülüklerin iyiliğe dönüştürüldüğü bir yerdir.”
Böylece, çocuğun gözünde, anne babasını kötüleştirmeden kötülük sıfatını vurgulayarak, cezaevini öcüleştirmemiş olursunuz. Literatür anne-babası hapiste olan çocuklar ile ilgili bunu tavsiye ediyor. Ama bu yaklaşım Türkiye’de yaşananlara uymuyor. Çünkü şu anda Türkiye’de haksız yere gözaltı ve tutuklamalar var ve literatür burada aciz kalıyor.

 Peki, Ne Yapabiliriz?

Öncelikle çocuklara karşı dürüst olmak çok önemlidir. Çocukların yaş ve gelişimlerine uygun şekilde durum izah edilmelidir. Çocuğa, anne/babasının asla herhangi bir kötülük yapmadığı, bir yanlışının olmadığı vurgulanmalı, anne/babanın haksızlığa uğradığı anlatılmalı ve hapiste bir süre kalacağı ifade edilmelidir. Bu durum çocuğun daha önce izlediği “iyi kral, kötü kral,” “iyilerle kötülerin mücadelesi ve sonunda iyi olanın kazandığı vb.” çizgi filmlerle ve o filmlerdeki karakterle özdeşleştirilerek pekiştirilebilir.
Çocuk tutuklu olan anne/babanın güvenliği, günlük hayatının nasıl geçtiği, ne yiyip ne içtiği ile ilgili endişeler duyar. Bunun için anne/babanın kaldığı yerin güvende olduğu, sağlığının yerinde olduğu özellikle belirtilmelidir.
“Annen/baban işe gitti” gibi söylemler, anne/baba sanki suçlu da onları çocuktan kaçırıyormuşsunuz gibi bir yanlış anlamaya neden olabilir. Doğruyu saklayalım derken, anne/babayı haksız duruma düşürme söz konusu olabilir. Hapishane kavramını kaçırmaya çalışırken, başka yanlışlığa yol açmamak lazım.
Çocuğa suçlu olmayan birçok insanın hapishaneye gittiği anlatılabilir. Çocuğun bunu anlamayacağını düşünebilirsiniz. Ancak anlatmaya çalışmak, yalan söylemekten ya da gerçeği kaçırmaktan daha doğru bir davranıştır. Çünkü siz anlatmaya çalıştıkça, o sorular soracaktır. Açık ve etkin iletişim çok önemlidir. Yoksa çocuk, en son annesiyle yaşadığı bir bardak kırma olayını, yaptığı bir yaramazlığı düşünüp, anne-babasının bu yüzden gittiğini kafasında kurabilir ve kendini suçlayabilir. Annen/baban seni terk etmedi, geçici bir süreliğine orada kalmak zorunda, seni çok seviyor denilmelidir.
Çocuk ile tutuklu ebeveyni arasında imkânlar ölçüsünde yapılacak hediyeleşme çok önemlidir. Tutuklu anne/baba içeriden çocuğuna kâğıttan yapılmış origami gibi hediyeler gönderebilir; çocuk anne/babasına resim yapıp yollayabilir.
Bu süreçte çok sayıda mağdurla görüşüldü. Görülen en handikaplı ve zor durum şu: Eşi içeride olan kişinin bu durumu bireysel olarak kabullenebilmesi çok önemli. Kadın veya erkek olayı benimseyememiş haliyle çocuğuna da olayı benimsetemez. Birey olarak olayların seyrini kabul edip buna göre bir hayat rutini oluşturmamız lazım. Çocuk bir şey isteyince “baba gelince” denilirse, çocuğun hayatından bir şeyleri almış oluyorsunuz. Çünkü baba gelmiyor.
Bazı ailelerde anne/babası tutuklu çocuk ağlamasın diye, evde olağanüstü hal ilan ediliyor. Daha fazla ekran karşısında kalmasına izin veriliyor; her istediğine evet deniliyor; daha fazla çikolata tüketmesine izin veriliyor vb. bu tür tavizler ya da yanlış tavırlar, olayı daha dramatize edebilir. Çocuğun anne/babasının olmaması onun hayatında bir eksikliktir ama diğer taraftan hayat devam etmektedir.

Tutuklu bulunan tüm sevdiklerinize tez zamanda kavuşmanız dileğiyle herkese hayırlı Cumalar.
Psikolojik Destek Ekibi