Çocuklarda Güven Duygusu

*SORU:*

-Eşim 32 aydır içerde ve çocuklarım annelerini de kaybetme kaygısı yaşıyorlar bu yüzden aşırı bağlanma ve kardeşler arası annenin sevgisini paylaşamama durumu söz konusu.
-Çocuklarımızın  güven duymaları için biz annelere tavsiyeleriniz nelerdir?

*CEVAP:*
(Öncelikli olarak geçmiş olsun dileklerimizi iletiyoruz.)

Çocuklar anne ve  babanın varlığı ile kendini güvende ve değerli hissederler. Anne ve babalarından ayrı kalmak çocukları çok derinden etkiler.  Üzücü, sarsıcı, güvenlik algısını tehdit edici  gibi travmatik olaylarla  karşılaşıldığında çocukların baş etme mekanizmaları desteğe ihtiyaç duyar. Ebeveyninden ayrı kalmak ( gözünün önünde tutuklanması, uzakta olması, haber alamaması, hapishanede olması..) çocuklar için yeterince zordur ve bu anlarda desteğe ihtiyaç duyarlar.

Çocuğun ebeveyninden ayrıldığı yaş, çocuğa süreç ile ilgili yapılacak açıklama için önemlidir. Burada genel olarak ifade edecek olursak, çocuklara karşı dürüst olmak, anne ya da babası ile ilgili en doğru bilgiyi vermek, çevreden gelecek olumsuz ya da yanlış bilginin önüne geçmek için son derece önemlidir. Çocuklar için düzen, güven vericidir. Belirsizlik, güvensizlik kaynağıdır. Bu açıdan rutinini devam ettirmesi son derece önemlidir. Örneğin, akşam yemeklerinin yine aynı saatte yenmesi, parka gitmeye devam edilmesi, koşullar uygunsa aynı okula devam etmek, kendi evinde yaşamaya devam etmek gibi… Çocuklar başlarına olumsuz bir şey geldiğinde bunun kendilerinden kaynaklandığını ve ebeveynin cezaevine girmesinin kendi yaptığı bir şey sonucunda olduğunu düşünebilir. Çocuğa bu durumun kendisiyle bir ilgisinin olmadığı açıkça anlatılmalıdır. Cezaevindeki ebeveynle iletişimini sürdürebileceği ortam oluşturulmalıdır. Sık sık mektup yazma, resim çizerek gönderme, telefonlaşma, görüş günlerinde ziyarette bulunma olanaklar ölçüsünde gerçekleştirilmelidir. Belli aralıklarla belirttiğimiz gibi ebeveynler, çocuklar için bir güven kaynağıdır, çocukların bu güvenden yoksun bırakılmaması gerekir.

Çocukların duygularını ifade etmesine olanak sağlayacak etkinlikler yapılabilir. Birlikte yapılan resim çalışmaları, yapılan resim hakkında duygu ve düşüncelerinin sorulması, dışarıda yapılan aktivitelere devam edilmesi, sık sık parka ve gitmekten keyif alınan  mekanlara gidilmesi gibi… Duyguların ve enerjinin dışa boşalımını sağlayan aktiviteler yapmaya özen gösterilebilir. Özellikle ebeveyn ile ilgili tekrar tekrar sorulan soruların sabırla aynı şekilde cevaplanması, ebeveyn ziyareti sonrası duyguları hakkında konuşabilecek zamanın ve ortamın oluşturulması önemlidir.Çocuklar için güven duygusu son derece önemlidir, çocuklara yerine getirilemeyecek, belirsiz sözler vermemeye gayret gösterilmeli ve net olunmalıdır. Etrafında kendisi gibi ebeveyninden ayrı çocuklar varsa onlarla birlikte aktiviteler düzenlenebilir, zaman zaman bir araya gelmeleri sağlanabilir.

Özellikle bebeklik ve çocukluk döneminde, çocukların ebevenyden uzak kalmaları kendilerine ve dünya ya karşı temel güven duygularını etkilemektedir. Gerekli ve yeterli destek sağlanamadığında çeşitli ruhsal problemlerin ortaya çıkmasına neden olur. Burada önemli bir nokta da çocuğa bakım veren diğer ebeveyn ya da yakınların ruhsal açıdan sağlıklı ve dayanıklı olmalarıdır. Yaşanılan süreçte karşılaşılan olumsuzluklarla baş etmekte zorlanılıyorsa muhakkak psikolojik yardım alınmalıdır. Hem bakım verenin hem de çocuğun psikolojik dayanıklılığı için bu son derece önemlidir.

*Anne, Babası ya da Her ikisi Hapishanede Olan Çocuklar İçin Neler Tavsiye Edilebilir?*

– Çocuklar alışılagelmedik bu durumla birlikte, duygularını ifade etmek, konuşmak ister. Bu konuda çocuklar kendilerini rahat hissetmelidirler.
– Özellikle 0-2 yas arasındaki bakıma muhtaç çocukların temel ihtiyacının giderilmesi için bir tek kişinin anne görevini üstlenerek, aynı kişinin tüm ihtiyaçlarını üstlenmesi çocuğun 0-2 yaş aralığında önemli ve temel ihtiyacı olan temel güven problemini daha az yaşamasına neden olur. Sürekli bakıcı değiştirmesi çocukta kaygı durumunu ciddi olarak artırmaktadır.
– Çocuklara dürüst olmak önemlidir. Çocukların yaş ve gelişimine uygun şekilde ebeveynlerinin nerede olduğu açıklanmalı, sordukları tüm sorular cevaplanmalıdır.
– Çocuğun her durum ve şartta düzene ihtiyacı vardır; düzenli bir yaşam çocuğu daha sağlıklı bir yaşama hazırlar.
– Çocuk için güvenlik önemlidir; çocuğa sunulan düzenli hayatla birlikte, çocuk güvenli bir yaşama hazır hale gelir. Çocuk gelecekte başına neler gelebileceğini bilerek yaşamını güven içersinde devam ettirir. Belirsizlik ve karmaşa çocukta davranış problemlerine neden olur.
– Bu nedenle ebeveyninin nerede olduğu, güvende olduğu, ne sıklıkla görüşebileceği, sağlığının yerinde olduğu ve tehlikeli bir yerde olmadığı ifade edilmesi gerekir.
– Çocuk ebeveynlerinin hapishanede neler yaptığını, gününü nasıl geçirdiğini, ne yediğini, arkadaşları olup olmadığını bilmek ister. Sorular ebeveynlerin güvende olduklarını bilmesi açısından önemlidir, sorular atlanmadan cevaplanmalıdır.
– Ancak, işkence vb. durumlarla karşı karşıya olan ebeveynlerin durumları asla bahsedilmemelidir.
– Ebeveynleriyle yüz yüze ve telefonla görüşmeleri çocuğun bu sureci en az hasarla atlatması adına önemlidir.
– Çocuk ebeveynleri özlediğinde ve görüşme imkanı olmadığında, ebeveynler için resim çizilip, mektuplar yazılabilir, onlar için hediyeler hazırlanabilir.
– Bu durumun kolay olmadığı unutulmayarak, her zaman olunandan daha fazla sabır göstererek çocuğunuzla birlikte bu sürecin daha kolay atlatılmasına yardımcı olunuz.
– Bu durumla baş edemediğinizi hissettiğinizde bir uzmandan yüz yüze yardım alabilirsiniz.

*Öneriler:*
Resim yapabilir. Günlük tutabilir, anne babasına ne anlatmak isteyip de anlatamadığı her şeyi yazmasını ve onlar geldiğinde onlara her şeyi bu şekilde anlatabileceğini söyleyin. Anne veya babasına mektup yazabilir.
Aile albümüne bakınız, beraberce konuşunuz. Anne babasının yanında olduğu ve onunla olmaktan çok mutlu olduğu, onu çok sevdikleri günleri yad ediniz.

*Özellikle küçük yaş çocukları için bir iki oyun önerisi:*
– Evde, yere renkli elektrik bantlarıyla kendi evinizi, hapishaneyi, okulu, sevdiği bir iki yeri, evi ile hapishaneyi bağlayan yolu çizin. Daha sonrada anne veya babayı anlatan oyuncakları hapishaneye, kendisini anlatan oyuncağı da evinize koyun. Bu şekilde araba ile hapishaneye gidin, anne/ baba ile konuşun( çocuk konuşsun) mümkün olduğunca yapılandırıcı ve iyileştirici olun. Mesela hapishanedeki anne/ baba ”seni çok özledim, seni çok seviyorum, mutlaka evimize döneceğiz, bir araya geleceğiz” gibi cümleler kurabilir.
– İmajinasyon yaptırtın. Mesela şimdi bir helikoptere bindik( yada sevdiği bir süper kahraman onu taşıyordur) yükseldik, yükseldik babanın olduğu yere doğru gidiyoruz. Ama bu helikopter görünmez bir helikopter. Hapishanenin önüne geldik kimse bizi göremiyor, tüm kapıları geçtik, şimdi babanın kapısındayız.. evet kapı açılıyor ve baban ve arkadaşlarını görüyoruz. Ne yapıyorlar?( çocuk cevaplasın), baban seni gördü çünkü sadece senin çok sevdiğin kişiler seni görebilir. Şimdi ne yapıyorsunuz?( çocuk cevaplasın) bu kısmı iyileştirici bir şekilde doldurun. Çocuk babasına söylemek istediği her şeyi söylesin. Söyleyemiyorsa babanın cebine mektup bırakıp çıkacaksın ve baban mektubu görünce çok mutlu olacak, ona ne söylemek isterdin deyip gözlerini açtırıp mektubu yazdırabilirsiniz.

*Son olarak:*
Çocuğunuzun anlayabileceği sözcükleri ve kavramları kullanmaya çalışın.  Ergenlik döneminde çocuğunuz varsa yaşadığı döneminde etkisiyle daha da fazla etkilenebilir ve tepkiselleşebilir. 3-6 yaş aralığında çocuklar için ise ebeveyninin  varlığı farklı anlam ifade eder. Bu dönem cinsel kimliğin seçildiği dönemdir. Bu nedenle çocuklar kendi cinsiyetinden birine ihtiyaç duyarlar. Eğer baba yoksa bu dede, dayı olabilir.

Ebeveyn den birini bir sebeple (boşanma ölüm veya ayrılık)  kaybeden çocuk diğer ebeveyne daha çok bağlanır. Onu da kaybetmemek için. Çocuğun bu konuda bilgilenmesi iyi olur. Annenin onu terk etmeyeceği, eğer bir sebeple ayrılsa bile tekrar geleceği hem söylenmeli hem de tecrübe etmesi sağlanmalıdır. Kriz planı da yapmak iyidir. Yani gelecek ile ilgili olumsuz bir durum olursa hastalık veya başka bir sebep ile anne veya babası olmaz ise çocuğa dedenin, teyzenin, halanın veya kim bakacak ise bilgilendirmek iyi olur. Belirsizlik en kötü durumdur. Yani "Endişe etme ben seninle birlikteyim. Zaten baban da yakında gelecek. Gelecek ile ilgili planlarımız bunlar." vs diyerek çocukların zihnindeki  belirsizlik en aza indirilmelidir.

Çocuklar babaları ile düzenli görüşüp durumundan haberdar olursa babaları dışarı çıktığında durumu telafi etmeleri de o derece kolay olur.

*PSİKOLOJİK DESTEK İNSİYATİFİ*